Step

In 2002 viel dé familiedag van Amerika, Thanksgiving, op 28 oktober. Stephan Kraan was bij zijn familie in New York en schreef naar aanleiding van deze dag een reportage over de indrukwekkende jaarlijkse parade en de aftrap van het koopseizoen.

---

Thanksgiving in New York

De vierde donderdag van november is voor de Amerikanen een feestdag. Dan is het Thanksgiving. Voor de gemiddelde Amerikaan is dit het begin van een wervelend feestweekend waarin veel geld uitgegeven wordt; heel veel geld. Thanksgiving is namelijk de aftrap voor de kerstinkopen. De meeste mensen zijn vier dagen vrij; een luxe in het land van harde werkers. Ze zijn zo blij dat ze elkaar gedurende het hele holidayweekend begroeten met 'Happy Thanksgiving'. Stralend middelpunt van deze feestdagen is het altijd bruisende New York.

Dit jaar valt Thanksgiving op 28 november. De lucht is kraakhelder en het vriest in Midtown Manhatten. De vier kilometer lange route van de Macy's Thanksgiving Day Parade loopt tussen spectaculaire wolkenkrabbers door over beroemde straten als Broadway en Time Square. Op de 34ste straat bevindt zich het enorme warenhuis van Macy's, het einddoel van de parade. Langs de gevel van het warenhuis dat een volledig blok beslaat, staan tribunes opgesteld.

Om negen uur 's ochtends zitten tienduizenden kinderen van diverse scholen uit New York, kleumend met gekleurde ballonnetjes, klaar om het feest te aanschouwen. Ze moeten nog minstens een uur wachten. De wijde omgeving is afgezet door de politie. Veel uitgangen van de subway zijn afgesloten. Toch is het nu nog goed mogelijk om een plekje op het voetpad te vinden, al zijn de plaatsen aan de dranghekken al uren bezet. Gehuld in dikke jassen, mutsen en petten op het hoofd, staan hele gezinnen met een warme koffie tussen de handschoenen geduldig te wachten. Een stelletje heeft hun slaapzakken meegenomen en zitten op een kussentje te luisteren naar commentaren uit de luidsprekers. Drie presentatoren, die tot de jetset van New York behoren, onderhouden het publiek vanaf hoge zetels, als waren het scheidsrechters bij een partijtje tennis. Daarvandaan kunnen ze de straat inkijken en hun bevindingen met het publiek delen. Hier staan ook tv-camera's opgesteld, want de drumbands, showgirls en broadway-artiesten geven voor de deuren van Macy's hun mooiste staaltjes aan dans en muziek weg.

De drie uur durende optocht wordt integraal op tv door NBC uitgezonden. Ruim 44 miljoen kijkers zitten al die tijd aan de buis gekluisterd. Tweeëneenhalf miljoen mensen staan langs de route. De Macy's Thanksgivings Day Parade is dan ook de grootste optocht ter wereld. De optocht is bedacht in de glorieuze jaren twintig van de vorige eeuw door immigranten uit Europa die werkzaam waren bij het enorme warenhuis Macy's. De optocht was een soort dankbetuiging aan hun nieuwe vaderland, vooral bedoeld voor kinderen. De eerste parade vond plaats in 1924. Sinds 1927 doen de karakteristieke ballonnen mee. Enorme met helium gevulde kleurige figuren uit kinderboeken, strips en tekenfilms. Met uitzondering van een periode rond de Tweede Wereldoorlog is de parade ieder jaar te bewonderen geweest. Ook vorig jaar, na 11 september, al had de parade toen meer dan ooit een patriottisch uiterlijk. De New Yorkers zijn er trots op dat de parade altijd doorgaat. Extreme weersomstandigheden, oorlogen of rampen ten spijt. Het is een parade van vrolijkheid, hoop en vastberadenheid.

De Amerikanen herdenken tijdens Thanksgiving dat de Pilgrim Fathers in 1621 met het schip de Mayflower aankwamen in de wildernis, iets ten noorden van het huidige New York. De Pilgrims overleefden die winter met moeite dankzij de hulp van de Wanpanoag indianen. Deze indianen leerden hen vervolgens hoe ze in dit land hun akkers moesten bebouwen. Om de eerste oogst te vieren, was er een gemeenschappelijke maaltijd tussen de indianen en de pioniers. Het was gouverneur Winthrop die in 1637 het initiatief nam om voor het eerst Thanksgiving te vieren. Toen was het allang gebeurd met de vriendschap tussen de Pilgrims en de indianen. De eerste massamoorden op de roodhuiden waren al vier jaar na aankomst een feit. Toch viert Amerika sindsdien Thanksgiving als de geboorte van de natie.

De parade start aan de westkant van Central Park. De hele nacht zijn daar al duizenden toeschouwers getuige geweest van het opblazen van de zeventien ballonnen waar het in de parade om draait. Dat is een evenement op zich. Zoals gezegd zijn dit enorme opgeblazen helden uit kinderboeken, strips, tekenfilms, sprookjes of commerciële karakters. Dit jaar zijn dat bijvoorbeeld Kermit de kikker uit de Muppetshow, Pikachu uit Pokemon, Pino uit Sesame Street, Charlie Brown en Ronald McDonald. Als enorme reuzen zweven ze door de rechte straten van New York. Ieder aan een twintigtal vliegertouwen voortgetrokken door zo'n vijftig mannen en vrouwen. Zij besturen de ballonnen en moeten voorkomen dat de opblaaspoppen tegen gebouwen, bomen of stoplichten waaien en zo beschadigen. Dat is een heel werk, vooral bij het kruisen van wegen waar de wind vrij spel heeft. Het publiek leeft luidkeels mee als het mis dreigt te gaan. Op windstille dagen kunnen de ballonnen hoog tussen de gebouwen zweven. De straffe ijzige wind van dit jaar houdt de lijnen kort.

Ondanks het koude weer is de belangstelling enorm. Bij Columbus Circle staat het helemaal vol. Daar laat de stoet het Central park achter zich en verdwijnt via de rotonde tussen de wolkenkrabbers. Er wordt gratis warme chocolade uitgedeeld. Het publiek is zeer gevarieerd en van alle leeftijden, alle welvaartklassen en elke geaardheid. Maar toch staan er vooral ouders met kinderen. Vanzelfsprekend multicultureel zoals alles in deze stad. Toch is het dit jaar de eerste keer dat een kaal negertje genaamd Little Billy deel uitmaakt van de ballonnenreeks. De enorme African-American gemeenschap in het land was nog nooit eerder vertegenwoordigd. Dit ondanks dat sinds mensenheugenis in veel kinderboeken en strips, gekleurde personages een hoofdrol spelen. Een gigantische stoet motoragenten van de New York Police op hun Harleys rijden luid toeterend voor de parade uit. Tientallen clowns volgen. Dan een eerste meidendansgroep gekleed in het geel en zorgt voor een enorme vlaggenzee. De 29 jaar oude versierde wagen met Tom Turkey, de bruine kalkoen, is traditioneel het eerste rijdende pronkstuk. Grote ballonnen in de vorm van gele sterren met groot de naam Macy's erop, flankeren het bejaarde hoender. Al gauw zweeft een reusachtige Uncle Sam in de nationale kleuren, naderbij. Bijna hysterisch scanderen overal volwassen en kinderen opgewonden zijn naam. En zo gaat het bij elke ballon die in beeld komt.

Veel mensen uit het publiek komen al jaren en jaren achtereen en kennen alle ins en outs van hun favoriete figuren. En dat willen ze weten ook. Hardop geven de kenners hun commentaar over de vliegpositie en het uiterlijk van de zwevende helden. Ze weten ook alles over de acteurs, zangers of andere celebrities, die bibberend meeliften op praalwagens in de stoet. De beroemdheden worden toegejuicht als zijn het stuk voor stuk persoonlijke vrienden of familie. En er zijn er genoeg. Op rijdend huis bedekt met sneeuw staat in vol ornaat het complete gezelschap van The Christmas Carol, een vermaarde broadwayshow, voorbij. Dan passeren alle originele poppen van Sesame Street in hun bekende decors en weer later die van de Muppetshow. Twaalf enorme drumbands van honderden leden zorgen voor muzikaal spektakel. Cheerleaders en gigantische dansgroepen zwaaien synchroon hun armen door de lucht en maken creatieve danspassen. Vijfhonderd clowns rennen en vliegen om de stoet heen. Regelmatig stopt het gezelschap even om een indrukwekkende voorstelling geven.

Een grote groep bereden politie te paard met statige vlaggen voert de bijdrage van de New York Police Department aan. Allerlei politieonderdelen volgen; tot aan de hondenbrigade toe. Het enorme muziekkorps van de hermandad sluit de rij. Het publiek applaudisseert en juicht de agenten enthousiast toe. De laatste wagen is een reusachtige slee getrokken door acht rendieren. Omringt door kinderen zit Santa Claus, de echte, naar alle kanten te zwaaien. Het gigantisch koor America Sings loopt voor de weldoener uit en zingt een populair Macy's kerstlied. Synchroon dansende armen en gewuif met witte handschoenen begeleiden het gezang. Zoals alles in Amerika is het hele spektakel vooral groots. Groots is ook de reclame voor het warenhuis. Macy's is niet alleen de naamgever van de parade; hun naam prijkt op vrijwel alle ballonnen, pakken, wagens en vlaggen. Amerikanen tanen daar niet om.

Santa Claus is nog niet voorbij of de straten vullen zich met gele taxi's, toeristenbussen, vrachtwagens en limousines. Alsof er niets gebeurd is, verandert de kleumende massa in een oogwenk in winkelend publiek. De meeste New Yorkers echter zoeken de warmte van de subway op om ondergronds naar huis te rijden. Thuis doen ze even een dutje, nemen een warm bad en gaan vervolgens in hun zondagse kleren de deur weer uit. Op weg naar de familie, met in de hand een zelfgebakken pompoentaart of een bosje bloemen. Amerikanen houden van de huiselijkheid. Thanksgiving is het familiefeest bij uitstek waarbij een uitgebreide maaltijd niet mag ontbreken. Elk jaar weer staan aan het eind van de middag zoete aardappelen en kalkoen op het menu. Het is dan even stil op straat, voor zover dat in New York mogelijk is.

De volgende dag is er geen houden meer aan. Vrijwel iedereen heeft vakantie en gebruikt de vrijdag en zaterdag om te shoppen. Zowel kooplustige New Yorkers als mensen vanuit de hele wereld, kiezen Midtown Manhatten uit om de eerste kerstinkopen te doen. Het gebied tussen Central Park, de Empire State Building en Times Square is goed voor een miljardenomzet. Normaal is het er al een opgewonden mierennest, maar nu is het helemaal waanzinnig.

De vrijdag na Thanksgiving is de drukste winkeldag van het jaar. Op de brede trottoirs krioelen de mensen in onvoorstelbare snelheid door elkaar heen. New Yorkers houden niet van dralen. Toch moeten ze bij het shoppen enig geduld betrachten. Bij een enorme speelgoedzaak op Times Square staat een rij van een paar honderd mensen. Gewoon om de winkel binnen te komen. Het is dan wel een enorme winkel met in de lobby een reuzenrad dat drie etages beslaat.

Wonderwel is het verderop bij Rockefeller Centre wat rustiger. Jong en oud glijden rond op het ovale kunstijsbaantje aan de voet van de beroemde kerstboom. De lichtjes van de 22 meter hoge spar zullen pas over enige dagen gaan branden, het ontsteken ervan is een spektakel dat wereldwijd de journaals haalt. Fifth Avenue is de meest luxe winkelstraat van Amerika. Gerenommeerde concerns als Walt Disney, Saks, Cartier en Tiffany's hebben hier hun meest luxe panden staan. En ondanks dat de uitgestalde waren kapitalen kosten, bevolken ook hier honderdduizenden kooplustigen de straat.

Om de lange rijen wachtenden te vermaken, hebben de vermaarde winkels hun etalages omgetoverd tot poppenkramen. In winterse landschappen staan bewegende poppen die bekende sprookjes en volksverhalen uitbeelden. Het zijn vooral veel prinsessen in gouden jurken en kleurige paleizen. Een warme mannenstem vertelt de historie die bij het stilleven hoort. De kerstramen zijn wereldberoemd en immens populair. De rij nieuwsgierigen die langs de ramen schuifelt, lijkt eindeloos.

Ondertussen lopen duizenden anderen gestaag voort. Voor elke winkel staat een soort marktkoopman. Alsof er niet genoeg belangstelling is, schreeuwt hij het publiek naar binnen en maakt hen attent op allerlei aanbiedingen. Er staan ook jongens en meisjes met reclameborden. Al dan niet verkleed als een teddybeer of clown, delen ze folders uit. Daardoor valt het niet eens op als er ineens een demonstratie langskomt, keurig over het volle voetpad. Meer opvallend is de enorme politiemacht die met honden, paarden en veel materieel met de meute meebeweegt. Honderden mensen van allerlei pluimage scanderen leuzen achter een spandoek en dragen borden.

De dag na Thanksgiving is namelijk ook de nationale Buy Nothing Day. Voor elk groot modehuis staan de demonstranten stil. Ook zij delen folders uit. Die gaan over dierenrechten; over het dragen van bont; over het kopen om te kopen en de hebberigheid van Amerikanen tegenover de barmhartigheid. En natuurlijk over de aanstaande oorlog tegen Irak. Het winkelend publiek neemt de folders beleefd aan, kijkt even op en snelt weer verder. Om zich iets verder aan te sluiten bij nog een rij wachtenden voor weer een andere winkel.

Een eenzame bel vergezelt deze menigte. Een als kerstman verklede man van het Leger des Heils vraagt bescheiden om aandacht en om een gift voor de armen en daklozen. New York heeft drieëndertigduizend geregistreerde daklozen. Een viervoud ervan leeft op straat zonder als zodanig te zijn erkend. Zij moeten het maar zien te rooien. Overleven, zoals die eerste paar Pilgrim Fathers in 1621 ook moesten. Het woud van wolkenkrabbers is hun hedendaagse wildernis. Vuilnisbakken zijn hun akkers en koude halflege patatbakjes hun oogst. Indianen bestaan niet meer, zelfs niet op Thanksgiving.