Step

The Johnson Girls op Internationaal Shantyfestival 2005

Workum flirt met New Yorkse Shantyvrouwen

The Johnson Girls uit New York zijn dit jaar van 22 tot 24 oktober de hoofdgasten op het Internationaal Shantyfestival Workum. Het is de eerste keer dat de vijf zingende shantyvrouwen in Nederland te zien zijn. Gezien hun reputatie op folk- en shanty-evenementen in de VS, Canada en Engeland, zijn de verwachtingen hoog gespannen. Naast The Johnson Girls zijn Johnny Collins & Jim Mageean na 25 jaar trouwe dienst, nog steeds van de partij. Hun krachtige tweestemmigheid is buitengewoon uniek en hun repertoirekeuze altijd verrassend. Het thema ‘New York’ wordt verder aangehaald in een spectaculair muziektheaterstuk over de reis van Henry Hudson in zijn Halve Maen. In opdracht van de Nederlandse VOC ontdekte de Engelse ontdekkingsreiziger Hudson, bij toeval het eiland dat later de naam Manhattan kreeg.

Het Internationaal Shantyfestival Workum is na achttien jaar nog steeds springlevend. Ieder jaar weer slaagt de organisatie er in om aansprekende artiesten vanuit alle hoeken van de wereld naar het kleine Friese stadje te lokken. Niet voor niets is het festival bijna altijd uitverkocht. Twee jaar geleden stalen de Barrouallie Whalers uit het Caribisch gebied de show, en vorig jaar was het Serre l’ Ecoute uit Canada. Dit jaar zijn de pijlen vooral gericht op New York.

Het festival gaat vooraf aan de Strontrace en Visserijdagen en speelt zich deels af in de haven. Deze combinatie van oude zeilschepen en de werkliederen uit de tijd van de grote zeilklippers, zorgt altijd voor een drukte van belang in Workum. Toch wordt het Internationaal Shantyfestval Workum geroemd om zijn intieme, kleinschalige sfeer. Er is veel contact tussen de artiesten en bezoekers. Zowel tijdens de gezellige concerten waarbij het publiek alle shanties luidkeels meezingt, als tijdens de vele spontane samenzangen in de cafés, in de haven of aan boord van de schepen.

The Johnson Girls
In de acht jaar van hun bestaan hebben The Johnson Girls zich stevig genesteld in het mannenbolwerk van de rauwe zeemansliederen. De vijf vrouwen uit New York beschikken over een uitgelezen repertoire. Op kritische, trotse en humoristische wijze bezingen ze de rol van de vrouw in het leven én in de fantasie van schippers en matrozen. Ze zingen liederen over het harde bestaan van de vrouwen die in de havens achterblijven als hun man de zee op gaat; over vrouwen die in andere havens deze zeemannen verleiden en hen van geld en goed beroven; over vrouwen die verkleed als man gaan varen; over meerminnen en sirenes die vanuit de diepte de zeelui belagen. The Johnson Girls bezingen echter ook veel andere facetten van het zeemansbestaan.
De zangstijl van The Johnson Girls kenmerkt zich door meeslepende meestemmigheid en een uitdagende dynamiek. Moeiteloos wisselen ze ruige werkliederen af met gevoelige ballades. Bijna alle liederen worden a cappella gezongen.
The Johnson Girls speelden op festivals overal in de Verenigde Staten en hadden succesvolle tournees Engeland en Portugal. Ze zijn vereeuwigd op twee cd’s waarbij de laatste, ‘On The Rocks’, bijzonder goede recensies kreeg in ondermeer het prestigieuze Amerikaanse folktijdschrift Sing Out.

Johnny Collins & Jim Mageean
Het is vijfentwintig jaar geleden dat Johnny Collins en Jim Mageean voor het eerst de start van de Strontrace opvrolijken met hun krachtige tweestemmigheid en opzwepende refreinliederen. Ze vormen sindsdien de spil van het jaarlijkse zangfestijn dat in 1988 het Internationaal Shantyfestival Workum ging heten. De twee Engelse zangers ontmoetten elkaar in 1975 en zingen sindsdien op maritieme festivals over de hele wereld. Telkens weer verrassen ze met nieuw repertoire en weten ze het Friese publiek uit te dagen met frisse refreinen. De band met Workum wordt ook uitgedrukt in hun cd’s ‘Strontrace’ en ‘Coming of Age’, beiden opgenomen bij concerten tijdens het Shantyfestval Workum. Johnny Collins & Jim Mageean zijn niet alleen zeer gewaardeerde zangers, maar ook uiterst belezen deskundigen over achtergronden en gebruik van shanties.

Henry Hudson en de Halve Maen
In 1609 gaf de Nederlandse VOC opdracht aan de Engelse ontdekkingsreiziger Henry Hudson een kortere route naar Indië en China te vinden. Die kortere route zou liggen in het Noordoosten wanneer de zeeën ’s zomers ijsvrij zijn. Hudson ging op pad met het schip ‘De Halve Maen’, maar besloot al spoedig tegen de orders in te gaan, het ijs vaarwel te zeggen en de route via het Westen te zoeken. Hij stak de oceaan over en ontdekte bij Manhattan de rivier die later zijn naam zou dragen. Het verhaal van de reis is nauwkeurig beschreven in logboek van stuurman Juet.
Nanne Kalma schreef aan de hand van dit logboek een muziektheaterproductie. Tijdens het Internationaal Shantyfestival Workum zal deze voorstelling ’s zondags drie maal te zien zijn.

Nieuwe locatie
De concerten van The Johnson Girls en Johnny Collins & Jim Mageean op zaterdagavond 22 oktober zijn dit jaar voor het eerst in de laatmiddeleeuwse Grote Kerk in het centrum van Workum. Meer dan twintig jaar werd gebruik gemaakt van de houten Doopsgezinde kerk ‘De Vermaning’. Dit pittoreske en intieme kerkje heeft een fantastische sfeer en akoestiek. Helaas bepalen nieuwe brandvoorschriften dat daar veel minder mensen in mogen, dan dat op het concert afkomen. De afgelopen twee jaar maakte de organisatie daarom tevens gebruik van de Gereformeerde Kerk ertegenover. Deze viel echter ten prooi aan de expansie van een supermarkt. Vandaar dat de organisatie, met pijn in het hart, besloten heeft ‘De Vermaning’ te verruilen voor de Grote Kerk.
Het koffieconcert van beide groepen op zondagmorgen, is net als anders in cultureel centrum ‘De Klameare’. Ook de theatervoorstellingen over Henry Hudson vinden daar plaats.

Andere activiteiten
Het publiek kan tijdens het Internationaal Shantyfestival Workum ook zelf aan de slag. Zaterdag, na het avondconcert, is er in de Klameare een groot zangfestijn onder de naam Liereliet. Hier kan iedere aanwezige shantyzanger en –zangeres een refreinlied ten gehore brengen. De laatste jaren kwamen zo’n 150 vocalisten op dit spektakel af. Het duurt tot in de kleine uurtjes.

Op zondagmiddag is er het uiterst populaire open podium. Onder leiding van het shantygezelschap Reederij Overtuygt uit Nuenen, kunnen shantykunstenaars hun geluk voor publiek beproeven. Het Open Podium is in de historische scheepstimmerwerf “De Hoop’ nabij de havenkom van Workum.

In en rond de haven is het op zondag en maandag een drukte van belang. De Jollen, Botters, Lemster Aken, Skûtsjes, Tjalken, Klippers en andere historische vaartuigen maken zich op voor de Strontrace en Visserijdagen. Op de kade hangen visnetten op stokken te drogen en haringen in een ton te roken. Verkleed als havenvolk van rond 1900, zorgen de pleziermakers van de Scric der Zee en ‘t Scheepsvolk voor veel jolijt. Zij trekken zingend en spelend rond en laten het publiek meedoen in hun avonturen.

De start van de Strontrace is rond het middaguur. Nu kan de bemanning samen met het publiek laten zien waar al die shanties voor bedoeld zijn: werken. Het anker moet geheven, de zeilen in top en als het tegenzit, moeten de schepen het kanaal uitgetrokken worden. Met een goede shantyzanger en een sterk ritmisch lied, gaan al die werkzaamheden veel gemakkelijker.