Step

November 2001

Deze reportage is geschreven drie maanden na de aanslag op het World Trade Centre in New York. De Cobble Hill Highschool in Brooklyn staat er hemelsbreed twee kilometer van vandaan. De meeste kinderen hadden familieleden of kennissen die in Lower Manhattan werkten. Het was voor de kinderen de eerste keer dat ze het verhaal aan een buitenstaander vertelden.

'De torens brandden, maar de lessen gingen door.'

"We hoorden en voelden de eerste inslag. Het leek op onweer, maar het was een prachtige dag. Tussen het tweede en derde uur zagen we door het raam in de trappengalerij de brand in de eerste toren van het WTC. Het enorme gat, het vuur en de rookwolken waren onwezenlijk dichtbij. Ik kon niet blijven kijken, want ik moest naar gym. Ik wilde ook niet meer naar buiten kijken, één keer was genoeg.", aldus Jesus Morales (17 jaar) uit de examenklas van de Cobble Hill High School in Brooklyn, drie maanden na de ramp.

Een man verft het gaas voor de ramen van de beneden verdieping van het schoolgebouw zilverkleurig. Bij de ingang zitten twee agenten van de School Police, alleen van de echte politie te onderscheiden vanwege het logo op de arm en de afwezigheid van wapens. Zij zijn hier voor de veiligheid. Eén zit achter een tafel, de ander blokkeert de deur naar de hal. De leerlingen in de rij en laten één voor één hun identificatiekaart zien. Ze moeten mobiele telefoons, walkmans en andere spullen die de school niet in mogen, afgeven. In de hal stuurt een andere schoolagent de leerlingen naar hun lokalen; samenscholing in de hal is verboden. De 'dean', een kleerkast van een docent met gladgeschoren gezicht en strenge ogen, staat naast de agent. Zijn taak is het om de discipline te handhaven. Krakende stemmen uit zijn walky talky weerklinken in de holle ruimte.

De Amerikaanse vlag wappert in de hal, net zoals in elke andere ruimte van school. Dat is zo sinds de terreurdaden van 11 september. Het leven op school gaat zijn normale gang na het instorten van de Twin Towers een kleine twee kilometer verderop, maar niet helemaal. Zo weerklinkt elke morgen om tien uur de Pledge of Allegiance uit de intercom.

'I pledge allegiance to the Flag of the United States of America and to the Republic for which it stands, one nation under God, indivisible, with liberty and justice for all.'

Hiermee beloven de leerlingen hun trouw aan het land en geven ze vertrouwen aan Amerikaanse politiek. 'United we stand' is het idée erachter: "één voor allen, allen voor één". De leerlingen hebben er gemengde gevoelens over. Donaldray Guin (18): "We moeten net als op de lagere school opstaan en met de hand op het hart deze eed doen; ik voel me weer een klein kind. Op zich is het cool dat iedereen saamhorigheid toont en aardiger voor elkaar is. Het is ook niet verkeerd om wat vaderlandsliefde te tonen, maar ik vind het stom dat daar vierduizend doden voor nodig waren. Lang niet iedereen doet mee met de eed, het is niet verplicht. Ik ga staan uit respect, maar leg niet de hand op mijn hart. Ik denk tijdens de eed aan de terreurdaad en alle slachtoffers."

De Cobble Hill High School for American Studies staat in Brooklyn is opgericht in 1998. Het gebouw zelf is meer dan 100 jaar oud. Een Amerikaanse high school is vergelijkbaar met ons voortgezet onderwijs: mavo, havo, vwo. Cobble Hill is geen gewone middelbare school. Naast de algemene vakken die vergelijkbaar zijn met die op onze scholengemeenschappen, is er speciale aandacht voor de Amerikaanse politieke, sociale , culturele en economische geschiedenis. Inmiddels zijn er 800 leerlingen, dat is erg weinig voor New York. De scholengemeenschappen tellen hier meestal meer dan 5000 leerlingen. Vier jaar na de oprichting van de school, doet de eerste groep leerlingen van Cobble Hill dit jaar eindexamen. Ze worden senior-students genoemd en zijn 17 tot  20 jaar oud.

De aanslag op het World Trade Centre, de angst voor miltvuurbrieven en het neerstorten van een vliegtuig op Queens, verpest dit eindexamenjaar behoorlijk. "Iedereen probeert moedig te zijn en door te gaan, maar de drama's lijken elkaar op te volgen. Je moet wel grapjes maken en je gevoel uitschakelen. Anders hou je het niet vol. Maar we beseffen dat ons feestjaar, vooral omdat we de eerste eindexamengroep van deze school zijn, niet belangrijk meer is. Maar wij zijn New Yorkers en we proberen er toch wat van te maken.", verzucht Jesus (17).

Drie maanden nadat de torens instortten betrekken de gezichten van de leerlingen nog steeds als het onderwerp ter sprake komt. De meesten willen er niet over praten en niets meer over horen. Anderen voelen een sterke behoefte om hun verhaal te doen. Voor het eerste vertellen ze samen het verhaal. Jesus: "Ik had het eerste uur wiskunde en om kwart voor acht hoorden en voelden we de eerste inslag. Het leek op onweer, maar dat kon niet want het was een prachtige dag. De les ging gewoon door en toen ik naar het computer-lab liep voor mijn tweede uur vertelde een vriend dat het WTC in brand stond. Ik geloofde er niets van. We wisten natuurlijk ook niet dat het een aanslag was. De les 'computerart' ging gewoon door. Tussen het tweede en derde uur zag ik door het raam in de trappengalerij de brand in de eerste toren van het WTC. Het enorme gat, het vuur en de rookwolken waren onwezenlijk dichtbij, ongelooflijk. Maar ik kon niet blijven kijken want ik moest naar gym. Ik wilde ook niet meer naar buiten kijken, één keer was genoeg."

Donaldray stond voor hetzelfde raam te kijken, maar was juist op weg naar het computerlab. "Ik hoorde van anderen dat het vliegtuigen waren en zag de grote gaten, het moest dus wel waar zijn. Ik ging naar de klas en vertelde het daar. Niemand wilde het geloven. Miss Kelley, onze docent reageerde kalm en rustig. Zij wist het ook al en probeerde er met de klas over te praten, maar waarover moesten we het hebben? Plotseling werd het grauw en donker buiten en de sterke geur van het vuur drong de klaslokalen binnen. Het was het moment dat de torens in elkaar stortten en enorme stofwolken door de stad bliezen. Onvoorstelbaar. De school staat twee kilometer bij die gebouwen vandaan en de rivier East-River ligt ertussenin. Iedereen was in shock, stil en angstig; we konden het niet geloven."

Kelly Wei (18) zat ook in de klas en probeerde meteen haar vader te bellen, maar ze kon er niet doorheen komen. "Hij werk t dichtbij het WTC en komt daar vaak, ik wist nu niet of hij veilig was. Het was erg frustrerend en beangstigend dat ik mijn vader niet kon bereiken. Bovendien waren we hartstikke bang omdat we de militaire vliegtuigen steeds over hoorden komen. Ook anderen huilden uit angst omdat iedereen wel iemand kent die in Downtown Manhatten werk t. Donaldray moest ook erg huilen omdat zijn moeder daar werk te. Hij kon geen contact krijgen met haar. We troosten hem, iedereen troostte elkaar. Dat voelde goed: we waren nog nooit zo dicht bij elkaar geweest. Gelukkig belde mijn vader zelf in het 6e uur. Dat voelde als een bevrijding. Donalds moeder belde even later."

Het komt misschien het raar over dat de lessen gewoon door gingen. Maar de situatie was zo dreigend dat het onverantwoordelijk was om de leerlingen de straat op te laten gaan. Daarom klonk net als anders elke drie kwartier de zware hoorn door het gebouw en verwisselenden de leerlingen van lokaal. Dat ging de hele dag zo door. Er werd geen les gegeven, de leerlingen kregen toestemming om via hun mobieltjes het thuisfront bellen maar de net werk en lagen eruit. Daardoor nam de angst alleen maar toe. Sommige leerlingen die dichterbij woonden, gingen zelf naar huis. In de loop van de middag haalden veel ouders hun kinderen van school. Jesus: "Af en toe hield de muziekleraar ons op de hoogte van het laatste nieuws via de intercom. Internet en de radio waren zijn enige nieuwsbronnen. Ik was bang voor mijn moeder die daar mogelijk vanwege haar werk zou kunnen zijn. Ik was enorm nerveus en probeerde dat onder controle te houden door aan iets anders te denken. Ik wilde niet huilen.

Donaldray: "Toen we buiten kwamen hing er een afschuwelijke geur van verbrand plastic en papier. Veel mensen droegen maskers vanwege het stof. Maar het was stil en rustig op straat. Iedereen liep met gebogen hoofd en niemand praatte. Ook wij waren stil terwijl we normaal toch echt de beest uithangen. De metro deed het niet en ik probeerde met twee vrienden de bus. Daar stond een enorme lange rij. Gelukkig deed de metro het een uur later wel weer. Het was er superdruk, echt opgepropt. Maar iedereen was heel aardig en behulpzaam. Dat is normaal wel anders. Thuis bleef ik ongerust, nu over mijn tante die in dat gebouw werk te. Gelukkig belde zij later op de dag. Ze was vijf minuten te laat voor haar werk t geweest en zag het allemaal gebeuren. Ze zat zelf helemaal onder het stof maar leefde tenminste nog. Thuis zag ik voor het eerst wat er echt gebeurd was. Al die mensen die uit de ramen sprongen, die vliegtuigen. Ik werd er helemaal niet goed van. Het was een droom, een nachtmerrie."

Kelly: "Ik hoopte dat ik wakker zou worden uit die boze droom. Dat de reddings werk ers als supermannen rond en door de gebouwen zouden vliegen om mensen te redden. Maar ze konden eigenlijk bijna niets meer doen. Wij konden ook niet veel doen. Ik praatte met mijn ouders omdat ze somber waren en schreef veel in mijn dagboek, dat helpt in ieder geval voor mezelf. Op het Chinese radiostation vroegen ze bloeddonoren. Ik ben erheen gegaan maar was niet zwaar genoeg. Ik kocht veel flessen water en bracht die naar de brandweerkazerne om te helpen. Mijn moeder gaf 200 dollar. Een goede vriend van haar verloor zijn vriendin, dat deed erg zeer. Thuis is mijn moeder erg veranderd. Ik moet altijd erg veel werk doen en voor mijn broertje zorgen. Nooit deed ik het goed in haar ogen en dan schold ze altijd erg op mij. Dat doet ze nu niet meer. Ze is blij dat ik thuis ben. Iedereen beseft dat het allemaal zomaar afgelopen kan zijn."

Donaldray: "De dag na de aanslag ben ik met een vriend naar Manhatten gegaan. Alle scholen waren dicht. Ik wilde de ramp met eigen ogen zien. We wilden bloed geven en kijken wat we verder nog konden doen om te helpen. Ik mocht geen bloed geven en we konden ook niet dichtbij komen. Onze hulp bleef beperkt tot het tekenen van het register en het applaudisseren voor de brandweerlieden, de politie en andere reddings werk ers."

Jesus: "De school begon donderdag weer. De eerste dagen kwam er steeds een counseler, een soort schoolmaatschappelijk werk er, in de klas om te praten over hoe we eraan toe waren. Het had weinig zin maar we kregen in ieder geval de mogelijkheid erover te praten. De meesten wilden echter niet praten. Iedereen was somber en stil. Niemand durfde te huilen voor de ogen van de anderen. We moesten moedig zijn. Met het verstrijken van de tijd heelde de diepste wonden en zorgde ervoor dat ik niet meer bang was om de deur uit te gaan. De lessen op school gingen door. Iedereen was de eerste week een stuk aardiger voor elkaar. Na twee weken was alles bijna weer normaal."

Kelly: "Achteraf gezien hebben we op school nog geluk gehad. Er waren niet veel directe slachtoffers, alleen de vriend van Miss Kelley. Moedig dat ze toch doorging met lesgeven toen die gebouwen in brand stonden en zij wist dat haar vriend daar in zat. Dat vertelde ze natuurlijk niet aan ons. Ik ben zelf nog steeds heel verdrietig over alles wat gebeurd is: stel je voor, al die brandweerlieden die naar boven gingen om mensen te helpen..." 

De Cobble Hill High School for American Studies staat in Brooklyn is opgericht in 1998. Het gebouw zelf is meer dan 100 jaar oud. Een Amerikaanse high school is vergelijkbaar met ons voortgezet onderwijs: mavo, havo, vwo. Cobble Hill is geen gewone middelbare school. Naast de algemene vakken die vergelijkbaar zijn met die op onze scholengemeenschappen, is er speciale aandacht voor de Amerikaanse politieke, sociale, culturele en economische geschiedenis. De docenten werk en samen met wetenschappers en de leerlingen helpen mee met onderzoek. Zo beschikt de school over een modern computerlab, één van de drie in haar soort in New York. De computers zijn uiterst modern en uitgerust met professionele software voor het maken van driedimensionale animatiefilms. 'Computerkunst' heet het vak en het is bij leerlingen erg populair. Belangrijke normen voor de school zijn zelf werk zaamheid en verantwoordelijkheid. De sfeer op school is, ondanks de schoolpolitie en de 'dean', familiair te noemen, zonder de discipline aan te tasten. Waar zie je leerlingen hun docenten met een omhelzing en een zoen begroeten? In Amerika bijna nergens en waarschijnlijk is dat ook in Nederland geen allerdaags tafereeltje.

Vier jaar na de oprichting van de school, doet de eerste groep leerlingen dit jaar eindexamen. Ze worden senior-students genoemd en zijn 17 tot  20 jaar oud. Eindexamen doen is in Amerika een hele gebeurtenis. In Nederland moet je hard werk en voor je eindexamens en als je dat haalt hang je je tas aan een stok uit het raam en hou je een examenfeest. Daarr in New York gaat dat anders. Natuurlijk moet ook daar hard ge werk t worden voor het diploma. Het senior-jaar staat echter voor een groot deel in het teken van oriëntatie op de toekomst: hoe moet je je gedragen als een volwassene en welk beroep wil je na high school gaan leren. De docenten zijn niet zo streng en behandelen de leerlingen met meer respect. Leerlingen krijgen meer verantwoordelijkheden; ze helpen lagere klassen bij huis werk of geven er zelfs les.  Verder doen sommigen leerlingen, de homeworkhelpers, allerlei betaalde officiële schoolklussen. Net als de docenten moeten ze een ponskaart in een klok stoppen om af te stempelen hoe laat ze zijn begonnen met hun werk en hoe laat ze zijn opgehouden.

Natuurlijk is er ook in Amerika een eindfeest. Dat heet hier "The Dance". Alle leerlingen gaan in gala gekleed en sommigen laten zich voorrijden in een grote limousine. Het lijkt wel een wereldpremière van een grote film waarin de studenten de hoofdrol spelen. Geld speelt geen rol. Zo kopen de meeste leerlingen een speciaal voor de gelegenheid gemaakte schoolring die gauw tussen de 300 en 1000 gulden kosten. Dit sieraad is iets waar elke leerling zijn leven lang erg trots op is. Ze hebben er vaak lang voor ge werk t en gespaard.

Ongeveer tien leerlingen maken na schooltijd samen met een docent het jaarboek, ze zijn het Yearbook Committee. In het jaarboek komen verhalen en foto's van de eindejaarsleerlingen hun docenten en ander personeel. Maar ook grappige of andere gebeurtenissen uit de lessen of uitstapjes. Jaarboeken worden professioneel uitgegeven en zijn een dierbaar bezit voor iedere ex-leerling. Jesus is leider van het Committee: " Dit jaar is speciaal; we besteden één of twee pagina's aan de terreurdaad  op het WTC met gedichten, songteksten of andere kunstzinnige uitingen. Een jaarboek moet echter iets zijn om met plezier op terug te kijken en niet om van te huilen."